Zazwyczaj pod pojęciem zdrady rozumiemy naruszenie umowy między osobami partnerskimi w związku dotyczącej wyłączności seksualnej. Zdrada jednak może być definiowana i rozumiana różnie, zależy to od normy partnerskiej jaką przyjmuje dana para. Niektóre pary decydują się na otwarty związek lub są swingersami i obie strony zgadzają się na seks z innymi osobami bez konieczności tłumaczenia się i robienia sobie wyrzutów. W związkach konsensualnie niemonogamicznych, nie ma wyłączności seksualnej i kluczową sprawą jest świadoma decyzja i zgoda wszystkich zaangażowanych w tę relację osób.  Problem zaczyna się, gdy jedna osoba w związku narusza wewnętrzne normy relacji, ukrywa angażowanie się w relacje intymne lub aktywność seksualną poza związkiem lub robi to bez zgody partnera/partnerki, wywołując jej/jego dyskomfort lub cierpienie. Zdrada może być bardzo bolesna i najczęściej jest, niezależnie od tego, jaką przybiera postać.   

Kiedyś słowo „zdrada” przywodziło na myśl sekretny romans, korzystanie z usług pracownic seksualnych lub przygodny seks poza stałą relacją. Dzisiaj zdrada możliwa jest bez wychodzenia z domu, pod okiem osoby partnerskiej, ze smartfonem w dłoni lub przed kompulerem. W czasach powszechnego dostępu do nowoczesnych technologii, dla niektórych związków zdradą jest także flirtowanie z innymi osobami w sieci, korzystanie z chatów erotycznych lub pornografii. Wyprowadzanie pieniędzy ze wspólnego konta na rzecz osobistych wydatków może również być formą zdrady finansowej.

Brak zaufania

Dla wielu osób znajdujących się w partnerskiej relacji z drugą osobą, szczerość i wzajemna troska są bardzo ważnymi wartościami i oczekują tego samego w zamian. Ważne dla nich jest poczucie bezpieczeństwa i pewność, że zawsze mogą polegać na sobie nawzajem. W związkach konsensualnie niemonogamicznych kluczowa jest obupólna zgoda w kwestii tego, w jakie relacje i w jakich warunkach osoby partnerskie mogą wchodzić. Natomiast w monogamicznych związkach osoby partnerskie często chcą być dla siebie nawzajem tymi jedynymi, chcą mieć siebie na wyłączność.  Gdy partner/partnerka nie jest  w stanie realizować tych założeń,

u drugiej strony może pojawić się poczucie, że nic nie jest pewne i wszystko w co wierzyliśmy nie ma sensu. Zdradzona osoba często całkowicie przestaje ufać swojemu partnerowi, przestaje także wierzyć we wszystko co słyszy od niej lub niego. W konsekwencji wspólna wizja przyszłości może stawać się coraz bardziej mglista i odległa. Takie doświadczenie burzy poczucie bezpieczeństwa i powoduje cierpienie. Niewierność partnera może być nawet dla dla drugiej osoby traumatycznym doświadczeniem. Doświadczenie bycia zdradzonym sprawia, że ludzie czują się zawiedzeni i opuszczeni, co może też uruchomić dziecięce rany i lęk przed opuszczeniem. Często towarzyszy temu rozczarowanie, a także poczucie bezradności. Taka zdrada w związku romantycznym oczywiście różni się od doświadczenia zdrady w dzieciństwie tym, że taki związek można przecież opuścić. I jest to adaptacyjne zachowanie, ponieważ uczymy się, że jeśli ktoś nas oszukał i skrzywdził, to nie musimy tego tolerować i możemy zadbać o siebie. Tymczasem dziecko często nie może zerwać relacji z rodzicem, bo jest zależne i potrzebuje opiekuna by przetrwać. Bywa jednak tak, że osoba zdradzona czuje, że nie ma wystarczająco dużo sił by zakończyć związek. Może niekoniecznie dlatego, że partner jest niezbędny do przeżycia, ale dlatego że jest uzależniona od miłości tej drugiej osoby, od bliskości emocjonalnej. Czasem ma to związek z lękiem przed samotnością. Nie można także pomijać faktu, że rozstanie oznacza zmiany w strukturze rodziny oraz często trudne decyzje ekonomiczne. Będąc w długotrwałym związku, partnerów łączy znacznie więcej niż wzajemne uczucia względem siebie. Często jest to kwestia wspólnego majątku czy zobowiązań finansowych. Z tego powodu osoby będące w formalnych związkach czasami odwlekają podjęcie ostatecznego kroku jakim jest rozwód. Obawiają się procesu rozwodowego, możliwości obnażania intymnych szczegółów ich relacji zarówno przed sądem jak i przed oczami rodziny, znajomych i sąsiadów. Decyzja o rozstaniu bywa też trudna z uwagi na dzieci. Wielu rodziców zastanawia się, jak zakończenie związku z drugim rodzicem wpłynie na rozwój i szczęście ich dzieci. Często jest do powód, dla którego część osób doświadczających niewierności partnera postanawia uzdrowić swoje rany i dać jemu lub jej drugą (lub kolejną) szansę. Próbują odbudowywać nadszarpnięte zaufanie, co nie jest proste i może zająć naprawdę dużo czasu. Ta sytuacja wzmaga niepokój, powoduje napięcie w relacji i często wiąże się również z nasileniem się konfliktów. Każda zdrada wzbudza wachlarz nieprzyjemnych emocji od złości, poprzez obrzydzenie, poczucie smutku i zawodu, żal, psychiczne cierpienie, a czasem także wstyd. Zraniony partner może brać na siebie odpowiedzialność za zdradę zastanawiając się, co w nim samym/niej samej sprawiło, że towarzysz życia poszukiwał czułości, uwagi, intymności lub po prostu fizycznej przyjemności u kogoś innego. Wiele par w takim kryzysie rozstaje się. Jednak bolesne doświadczenia zostają ze zdradzoną stroną nawet długo po odejściu partnera i często odciskają swoje piętno na kolejnych związkach, które ta osoba zawiera.

Jak przetrwać najgorsze?

Nie ma jednej sprawdzonej recepty lub instrukcji jak działać krok po kroku w sytuacji zdrady w związku. Każda relacja łączy ludzi o różnych osobowościach, w każdym związku panują inne zasady. Najważniejszą rzeczą dla osoby zranionej z powodu zdrady jest rozpoznanie własnych potrzeb w tej trudnej sytuacji i zadbanie o siebie. Zebraliśmy kilka ogólnych wskazówek, które być może pomogą w radzeniu sobie w tym trudnym czasie lub pomogą poczuć się choć trochę lepiej.

Możesz przeżywać różne emocje i nie ma w tym nic złego. Masz do tego prawo. Możesz czuć złość, smutek, żal, lęk na zmianę lub na raz. Możesz płakać. Wszystkie emocje są OK, są prawdziwe dla ciebie i masz prawo je przeżywać. Nie unikaj trudnych dla ciebie uczuć. Próbuj je identyfikować i myśleć o nich, jako o sygnałach informujących cię, że jesteś w jakiś sposób zagrożony/a. Akceptuj je. Skoncentruj się na tych rzeczach w twojej sytuacji, na które masz wpływ i które możesz zmienić.

Daj sobie czas. Poczucie, że jest się zdradzonym może być przyczyną kryzysu, który powoduje bałagan w twoim życiu, zupełnie jak trzęsienie ziemi. I tak jak po klęsce żywiołowej, potrzeba czasu aby naprawić szkody, odbudować siebie. Nie podejmuj ważnych życiowo decyzji impulsywnie, pod wpływem silnych emocji. Pośpiech w dążeniu do zgody i jak najszybszym zażegnaniu konfliktu, bez przyjrzenia się własnym uczuciom to także nie najlepszy pomysł. Zamiatanie spraw pod dywan nie sprawi, że problem zniknie. Prędzej czy później wypierane sprawy dadzą o sobie znać.

Nie obwiniaj się. Odrzuć wstyd. Nikt nie jest w stanie nikogo nakłonić do zdrady, więc nie daj sobie tego wmówić. Niewierność partnera/partnerki wydarzyła się za sprawą wyborów jej/jego i to on/ona ponosi za to odpowiedzialność.

Przyjrzyj się swoim potrzebom. Twój umysł przestawił się na „tryb przetrwania” w tej kryzysowej, zagrażającej na poziomie psychicznym sytuacji. Oznacza to, że możliwe że twoje podstawowe potrzeby są niezaspokojone w pełni, a tylko na poziomie absolutnego minimum potrzebnego do przeżycia. Mówi się, że nikt nigdy nie zaopiekuje się tobą lepiej niż ty sam/sama możesz się sobą zaopiekować. A to dlatego, że ty sam/sama jako jedyny/jedyna masz wgląd w swoje uczucia i pragnienia. Wsłuchaj się w nie i podążaj za nimi. Może to brzmi banalnie, a dla niektórych może się to nawet wydawać niedorzeczne, jednak należy zadbać o dobry sen, zdrową dietę, ruch i właściwe nawodnienie organizmu. Koniecznym warunkiem dobrego samopoczucia jest spełniane tych najbardziej podstawowych potrzeb. Jeśli potrzebujesz pobyć w odosobnieniu- zrób to. Jeśli uważasz, że trzeba ci odrobiny relaksu i przyjemności- zagwarantuj je sobie. Nie pomogą ci w tym alkohol i inne środki odurzające ani przyjmowane na własną rękę leki uspokajające. Jeśli czujesz, że nie poradzisz sobie bez leków, skonsultuj się z lekarzem.

Dbanie o siebie to także stawianie granic. Rozmawiając z partnerem, jeśli zdecydujesz by wysłuchać jego/jej wyjaśnień, powiedz otwarcie, jakie szczegóły związane z niewiernością jesteś gotowy/a poznać. Twój komfort jest ważny, a detale ujawnione przez partnera mogą dostarczyć ci jeszcze więcej przykrości. Często partnerzy/partnerki są przekonani, że chcą dowiedzieć się wszystkiego, aby poczuć się spokojnie i bezpiecznie, jednak zwykle działa to na te osoby jeszcze bardziej traumatyzująco.

Spójrz na swoją sytuację jako okazję do przewartościowania waszego związku. Spróbuj przypomnieć sobie jak czułaś/czułeś się w tej relacji przed odkryciem zdrady. Może wcześniej dostrzegałaś/dostrzegałeś, że nie pasujecie do siebie i przeszło ci przez myśl zerwanie z partnerem. Lub może wcześniej nie zdawałaś/zdawałeś sobie sprawy z tego, jak bardzo ten związek jest ważny dla ciebie i jak bardzo zależy ci na nim/niej.

Nie szukaj zemsty. Zemsta to nic innego jak wyładowanie swojej wściekłości, które w gruncie rzeczy nie prowadzi do uleczenia emocjonalnych ran czy przepracowania bólu i gniewu związanego z trudną sytuacją. Może to pomóc poczuć się lepiej, ale tylko na chwilę- do momentu kiedy uświadomisz sobie, że własna krzywda popchnęła cię do wyrządzenia krzywdy komuś innemu. Wtedy, oprócz twoich własnych zranionych uczuć może pojawić się jeszcze poczucie winy, które  dodatkowo cię obciąży.

Skorzystaj ze wsparcia bliskich. Porozmawiaj z kimś komu ufasz na temat swojej sytuacji. Mówienie o problemach pomaga poukładać myśli i nazwać emocje. Bliskie osoby pomogą poczuć się bezpiecznie, co jest bardzo ważne by móc uspokoić się i znaleźć dobre rozwiązanie. Musisz pamiętać o tym, że ludzie będą dawać ci różne rady, ale ostateczne decyzje będą należeć do ciebie.

Obserwuj swoje fizyczne i emocjonalne reakcje. Przyjrzyj się temu, jaki wpływ na twoje codzienne życie ma sytuacja, której obecnie się znajdujesz. Jeśli czujesz się tak źle, że nie możesz wywiązywać się ze swoich obowiązków,cierpisz na bezsenność, nie masz apetytu lub masz napady głodu albo jeśli zauważasz znaczne pogorszenie ogólnej jakości życia, pomyśl o profesjonalnej pomocy. Poszukaj psychologa, który zajmuje się pomocą osobom w kryzysie lub terapeuty. Być może konieczna będzie także konsultacja psychiatryczna.

W miłości i na wojnie…

Co wspólnego mogą mieć problem z niewiernością w związku oraz doświadczenia weteranów wojennych? Okazuje się, że całkiem sporo. Podobnie jak przypadku pozostałych nagłych i wstrząsających wydarzeń mających wpływ na zdrowie psychiczne człowieka, takich jak wypadek, napaść, katastrofy naturalne czy wojny, także doświadczenie zdrady w związku może wywołać objawy PTSD (ang. Post-Traumatic Stress Disorder – zespół stresu pourazowego). Najczęściej występującymi symptomami PTSD jest bezsenność, utrata apetytu, utrata wagi, drażliwość, niestabilność emocjonalna, brak koncentracji, chwiejny nastrój. Objawy stresu pourazowego pojawiają się zwykle jakiś czas po traumatycznym zdarzeniu, kiedy ustąpią pierwsze reakcje jak szok. Tak jak żołnierze po powrocie z misji miewają flashbacki, czyli bardzo żywe wspomnienia przywołujące silne przeżycia, tak osoby doświadczające traumy po zdradzie mogą zmagać się z niechcianymi, natrętnymi myślami i wyobrażeniami na temat romansu partnera, które powodują niepokój, odrętwienie, stany depresyjne. Myśli o problemie mogą zupełnie pochłonąć takie osoby i trudno wtedy jest im skoncentrować się na codziennych aktywnościach, ponieważ wciąż analizują swoją sytuację, przeżywając wciąż na nowo swój ból. Należy pamiętać, że nie każda osoba doświadczająca traumy przeżywa ją w taki sam sposób, a osoby bardziej odporne psychicznie mogą nie doznać traumy w przypadku niewierności partnera. Jeżeli jednak doświadczasz któregoś z powyższych symptomów możesz potrzebować profesjonalnego wsparcia.

Ale… co z nami?

Nie ma prostych rozwiązań. Jeśli oboje zdecydujecie się kontynuować wasz związek i walczyć o waszą miłość, terapia par to zdecydowanie dobry pomysł. Odbudowywanie relacji jest ciężką pracą dla obu stron, zajmuje trochę czasu i niezbędne jest wasze pełne zaangażowanie. Jeśli seks pozamałżeński czy inne formy niewierności pojawiły w waszym życiu, to może być znak, że nie wszystko w waszej relacji działało i prawdopodobnie oboje macie wiele do zrobienia. Pamiętaj, że terapia nie gwarantuje, że wszystko w waszym życiu wróci na dawne tory. Jesteście w terapii aby coś zmienić. Kryzys może być początkiem procesu rozwoju, jeśli oboje jesteście gotowi na wykonanie intensywnej pracy w tym kierunku. Jeśli w waszym przypadku niewierność oznaczała utratę kontroli nad korzystaniem z filmów pornograficznych lub zaniedbywanie z ich powodu partnera/partnerki, zerwanie z niewłaściwymi nawykami może nie nastąpić od razu i zająć więcej czasu. Zdradzony Zdarza się, że zdradzony partner oczekuje natychmiastowej zmiany zachowania partnera, a także swego rodzaju zadośćuczynienia. Jednakże praca nad związkiem oznacza przyswojenie nowych wzorców komunikacji, opartych na rozpoznawaniu i wyrażaniu swoich uczuć i potrzeb. To także ustanawianie indywidualnych oraz wspólnych celów. I w końcu, praca w parze to poszukiwanie równowagi i bezpieczeństwa, które możecie osiągnąć w oparciu o wartości wzajemnemu szacunku i zaufaniu.

Agnieszka Dobroczyńska