Jak podaje Fundacja Centrum Praw Kobiet, przemoc ekonomiczna występuje, gdy jej sprawca używa pieniędzy albo innych dóbr materialnych po to, aby uzależnić od siebie finansowo drugą osobę. Osoba stosująca przemoc ekonomiczną w ten sposób zaspokaja swoją potrzebę sprawowania kontroli i władzy nad osobą partnerską, zwykle żoną lub konkubiną. Jak sprawdzić, czy to dotyczy również Ciebie? Odpowiedz na pytania, które zamieszczamy poniżej.
Czy przemoc ekonomiczna Cię dotyczy?
Czy czujesz się przytłoczona kwestiami pieniędzy w waszym związku? Czy masz poczucie małego wpływu na sprawy finansowe? Sprawdź, czy pasują do ciebie poniższe stwierdzenia:
- Mój mąż kontroluje moje wydatki lub rozlicza z zakupów.
- Nie mam dostępu do wspólnego konta bankowego.
- Mój mąż wydziela mi pieniądze.
- Mój mąż decyduje o finansach w rodzinie.
- Mój mąż nie pozwala mi pracować.
- Mój mąż nie informuje mnie o swoich wydatkach.
- Mój mąż wyprowadza pieniądze ze wspólnego konta.
Jeśli któreś ze zdań powyżej pasuje do twojej sytuacji, być może partner stosuje wobec ciebie przemoc ekonomiczną.
Przejawy przemocy ekonomicznej
Skrajną formą zależności finansowej jest przemoc ekonomiczna w rodzinie, której częściej doświadczają kobiety niż mężczyźni. Jest to sytuacja, w której sprawca kontroluje i uzależnia od siebie osobę poprzez dysponowanie pieniędzmi oraz innymi dobrami. Sprawca w ten sposób sprawuje władzę nad ofiarą, często manipuluje jej decyzjami, stawia warunki. Przejawami przemocy ekonomicznej jest:
- uniemożliwianie podjęcia pracy zarobkowej przez partnera, zakazywanie lub utrudnianie wykonywania pracy lub podjęcia nauki,
- zatajanie informacji na temat sytuacji ekonomicznej rodziny, wyłączanie partnerki z podejmowania decyzji finansowych dotyczących rodziny,
- zarządzanie przez męża pieniędzmi i innymi dobrami żony bez jej zgody oraz dysponowanie wspólnymi finansami bez konsultacji i zgody partnerki,
- ograniczanie dostępu do środków finansowych będących formalnie w dyspozycji obojga partnerów,
- kontrolowanie wydatków – sprawdzanie wyciągów bankowych i paragonów, wymuszanie dostępu do konta bankowego żony,
- wydzielanie pieniędzy, upokarzanie przez zmuszanie do proszenia o pieniądze,
- branie kredytów, pożyczek, sprzętów na raty bez zgody i wiedzy partnerki, także zmuszanie do przyjmowania na siebie takich zobowiązań finansowych,
- zmuszanie do podpisywania dokumentów firmowych lub składania fałszywych zeznań podatkowych,
- odmowę brania przez męża udziału w zaspokojeniu podstawowych potrzeb rodziny (uchylanie się od pracy),
- wyprowadzanie środków ze wspólnego budżetu na własne przyjemności, pasje, gry hazardowe bez konsultacji partnerki,
- niepłacenie alimentów.
Często ta forma znęcania się nad drugą osobą towarzyszy innym formom przemocy w rodzinie. Przemoc ekonomiczna to przemoc, której nie widać. Kontrolowanie wydatków, wydzielanie małych sum pieniędzy, utrudnianie podjęcia pracy czy zmuszanie do przyjmowania na siebie zobowiązań finansowych nie zostawia ran i siniaków. Niestety, kobiety często czują się w takich okolicznościach bezsilne – brak własnych środków finansowych skłania je do trwania w przemocowych lub nieszczęśliwych związkach. Jeśli jednak decydują się na taki krok i próbują się uniezależnić, często muszą liczyć się ze znacznym pogorszeniem statusu materialnego.
Skutki przemocy ekonomicznej
Przemoc ekonomiczną należy rozpatrywać w kategoriach przemocy psychicznej, ponieważ utrudnia lub uniemożliwia realizowanie celów i potrzeb osoby, która jej doświadcza, co jest frustrujące. Zależność kobiet i brak samodzielności negatywnie wpływa na poczucie sprawstwa i samoocenę, ale przede wszystkim zaburza poczucie bezpieczeństwa. Kobiety często ze względu na swoją sytuację finansową mają mniejsze szanse na rozwój osobisty i samorealizację, co prowadzi do poczucia niższości.
Jak przemoc ekonomiczna wpływa na całe społeczeństwo?
Przemoc ekonomiczna jest problemem nie tylko osobistym, ale ma wpływ na funkcjonowanie całego społeczeństwa. Zależność finansowa kobiet ma negatywny wpływ na rynek pracy oraz gospodarkę. Kobiety doświadczające przemocy ekonomicznej i braku poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji, często są obciążone psychicznie i doświadczają wiele dolegliwości fizycznych, co generuje koszty dla systemu ochrony zdrowia. Zła sytuacja finansowa kobiet oraz ich dzieci natomiast często skłania je do korzystania z pomocy socjalnej.
Co powinna zrobić kobieta zależna finansowo? Gdzie szukać pomocy?
Jak wcześniej wspomniano, występowanie zależności i przemocy ekonomicznej kobiet w dużej mierze może wynikać z braku świadomości i wzrastania w społeczeństwie, w którym to mąż zarządza pieniędzmi. Warto zacząć od szczerej rozmowy z partnerem lub spróbować terapii par. Jeśli jednak wiesz, że nie możesz liczyć na zrozumienie ze strony partnera w tej kwestii i doświadczasz przemocy ekonomicznej, niezbędna jest kompleksowa pomoc specjalistów. Wsparcie psychologiczne może pomóc w kryzysie psychicznym, jakiego może doświadczać pokrzywdzona osoba, a także wzmocnić jej siły do podjęcia dalszych działań. Kobiety doświadczające przemocy ekonomicznej mogą szukać pomocy w ośrodkach pomocy rodzinie. Rekomendujemy także skorzystanie z porad prawnych i pomocy w kwestiach formalno-prawnych.
Minimalizowanie zależności i przemocy ekonomicznej wobec kobiet wymaga przede wszystkim rzetelnej edukacji zarówno kobiet jak i mężczyzn, od wczesnych lat. Niezbędne jest dokonanie szeregu zmian, które dotyczyć powinny nie tylko kwestii finansowych, ale także wyrównania podziału obowiązków i przywilejów pomiędzy kobietami a mężczyznami w życiu rodzinnym, społecznym, politycznym i gospodarczym.
Jeśli twoja sytuacja nie pozwala na skorzystanie z pomocy odpłatnie, znajdź najbliższy ośrodek udzielający wsparcia w ramach Sieci Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem. Fundusz Sprawiedliwości zapewnia bezpłatną pomoc doraźną osobom pokrzywdzonym przestępstwem, świadkom oraz osobom im najbliższym. Możesz skorzystać z bezpłatnej pomocy prawnej, pomocy psychologicznej, pomocy materialnej. Ponadto, jeśli czujesz, że potrzebujesz natychmiastowego wsparcia, zadzwoń na numer Niebieskiej Linii 22 668-70-00 lub 116 123. (Kryzysowy telefon zaufania)
Agnieszka Dobroczyńska