Wychowywanie dziecka samo w sobie jest wyzwaniem. Możemy odczuwać wiele trudnych emocji kiedy to, jak odnosimy się do niego jako osoby, zmienia się w zauważalny sposób. O transpłciowości w Polsce mówi się coraz więcej, ale nadal jest to temat dość nowy i nie jest to niczym dziwnym — klasyfikacja psychiatryczna DSM-V dopiero od 2013 roku przestała nazywać transpłciowość “zaburzeniem” (pod wpływem jednoznacznego konsensusu medycznego w tej kwestii). Czym jednak dokładnie jest transpłciowość i jak wspierać dziecko identyfikujące się z płcią inną niż przypisaną przy urodzeniu?
Co to jest transpłciowość?
Transpłciowość to doświadczenie życiowe osób, których tożsamość płciowa i ekspresja płciowa (sposób zachowania) odbiega od płci przypisanej przy urodzeniu na podstawie genitaliów. Warto tutaj zaznaczyć, że płeć biologiczna (genitalia, drugorzędne cechy płciowe czy chromosomy) nie musi być zgodna z identyfikacją płciową. Role płciowe, które zwykle są z nią powiązane, są zależne od kultury i dlatego różnią się od siebie w różnych społeczeństwach.
Należy również zaznaczyć, że osoby niebinarne, czyli takie, które nie identyfikują się z żadną z płci, również są uważane za osoby transpłciowe. Pamiętajmy, że płeć to spektrum, a nie jednoznaczny podział na kobiety i mężczyzn — nie jest to wyłącznie kwestia kulturowych wymagań, ale też skomplikowania czynników biologicznych determinujących te aspekty naszego życia. Biologowie potwierdzają to stanowisko w licznych badaniach.
Dlaczego moje dziecko jest transpłciowe?
Dotychczasowe badania wskazują geny jako główną przyczynę transpłciowości, chociaż konkretne geny odpowiedzialne za ten stan nie zostały jeszcze zidentyfikowane. Badania na bliźniętach jednojajowych wykazały znacznie większy współczynnik transpłciowości u obu bliźniąt (20%) w porównaniu do takiej samej sytuacji u bliźniąt dwujajowych (2.6%), które nie są identyczne pod względem genetycznym.
Wiele badań wskazuje również na konkretne różnice w działaniu i budowie mózgu u osób trans, a konkretnie na to, że funkcjonowanie ich mózgów bardziej przypomina funkcjonowanie mózgów osób mających tę samą płeć, z która identyfikuje się osoba trans (tak więc mózgi transmężczyzn bardziej funkcjonują, jak mózgi mężczyzn, podczas gdy mózgi transkobiet bardziej funkcjonują jak mózgi kobiet). Ten fakt pokazuje jednoznacznie, że nie możemy mówić po prostu o “niechęci” dziecka do spełniania określonych ról płciowych. Chęć bawienia się samochodami przez dziewczynki i niezainteresowanie chłopców sportem, nie oznacza tego, że dzieci te są transpłciowe – dzieci transpłciowe czują swoją identyfikację płciową znacznie głębiej, niż tylko na poziomie zainteresowań. Dla wielu z nich sama konieczność funkcjonowania w ciele niezgodnym z ich tożsamością może być cierpieniem psychicznym i akceptacja “nienormatywnych” płciowo zainteresowań tego stanu nie zmienia.
Czego unikać, by nie wzmagać dysforii płciowej?
Wspomniane cierpienie to właśnie dysforia płciowa. Jest to bardzo silny stres utrudniający funkcjonowanie w codzienności.
Rodzice dzieci transpłciowych powinni pamiętać, że najistotniejsza jest akceptacja. Jeśli dziecko prosi nas o używanie określonego imienia i zaimków, powinniśmy spełnić tę prośbę. Postarajmy powstrzymać się od komentarzy na temat wyglądu dziecka, kiedy zaczyna eksperymentować z ubraniami czy makijażem. Tego typu sytuacja może wprawić rodziców w stan zakłopotania, szczególnie jeśli ma ona miejsce w przypadku mniejszych dzieci, przed okresem dojrzewania. Należy wtedy pamiętać, że jest to proces odkrywania swojej indywidualności przez dziecko i powinniśmy go w nim wspierać, obserwować i towarzyszyć dziecku, a nie zaprzeczać jego doświadczeniu. Zadawajmy empatyczne pytania, ale uważajmy, żeby nie robić tego w oceniający sposób.
Niestety — dzieci transpłciowe są narażone na lęki, depresje i myśli samobójcze znacznie bardziej, niż ich cispłciowi rówieśnicy. W przypadku zauważenia niepokojących spadków nastrojów warto skonsultować się ze specjalistą przyjaznym osobom LGBT+.
Jak wspierać transpłciowe dziecko?
Każda młoda, transpłciowa osoba będzie potrzebowała innego rodzaju wsparcia, ale potrzeby związane z funkcjonowaniem społecznym są wspólne dla wszystkich: to akceptacja, zrozumienie i bycie przyjętym. Spróbuj wprowadzić w swoim podejściu kilka zmian – na pewno pomogą Ci lepiej wspierać swoje dziecko.
Ciekawość zamiast oceniania
Rozumiemy, że taka sytuacja może być trudna dla rodzica. Podzielenie się swoimi emocjami z dzieckiem może być pomocne, jeśli będzie wynikało z ciekawości i zrozumienia. Możesz powiedzieć: “potrzebuję czasu, żeby oswoić się z tą nową sytuacją, twoim nowym imieniem i tożsamością. Przepraszam, jak będę się czasem mylił/myliła”. Po takim komunikacie dziecko zrozumie, że jesteś jego sojusznikiem, który nie ma zamkniętej głowy i pragnie rozwijać swoją wiedzę na temat transpłciowości, aby lepiej poznać swoje dziecko.
Edukuj się na temat transpłciowości
Poszerzanie swojego słownictwa związanego ze społecznością LGBT+ czy queerowością (inne określenie na nieheteronormatywne i niebinarne tożsamości) pokaże twojemu dziecku, że chcesz je lepiej zrozumieć. Jego tożsamość może też się z czasem zmieniać — może na przykład z czasem dojść do wniosku, że lepiej czuje się z tożsamością niebinarną, niż jako osoba trans. Pamiętaj o weryfikowaniu źródeł i uważaniu na transfobiczną propagandę ukrywającą się pod przykrywką pseudonaukowości.
Rzetelne informacje znajdziesz między innymi na tych stronach:
Udaj się do specjalisty
Z czasem może być konieczna konsultacja ze specjalistą, szczególnie jeśli dziecko będzie chciało przygotować się do procedury korekty płci. Nie wszystkie osoby trans decydują się na taką operację, ale dla wielu z nich jest ona niezwykle istotna i znacznie redukuje ich psychiczne cierpienie. Jest to jednak skomplikowany i długi proces, szczególnie w świetle polskiego prawa, dlatego warto uzbroić się w cierpliwość. Za to sam proces tranzycji, czyli uzgodnienia płci prezentowanej światu z tą, z którą się utożsamiamy, to nie tylko operacja, ale również przedstawianie się nowym imieniem, używanie nowych zaimków, mniejsze zabiegi kosmetyczne, zmiana ubioru oraz terapia hormonalna. Każdy z tych elementów może przybliżyć trans dziecko do czucia się lepiej z samym sobą.
Rodzicu, nie jesteś sam
Należą ci się gratulacje jako rodzicowi, który robi wszystko w swojej mocy, aby pomóc swojemu dziecku. Wspieranie transpłciowego dziecka może być wyzwaniem dla rodzica, który sam może potrzebować wsparcia. Dobrym pomysłem jest wymiana doświadczeń z innymi rodzicami w podobnej sytuacji, na przykład poprzez udział w spotkaniach grup wsparcia lub obecność na grupach rodziców dzieci transpłciowych w mediach społecznościowych. Wskazana jest także konsultacja u psychologa lub psychoseksuologa, podczas której rodzic może wyrazić i uporządkować swoje myśli i uczucia oraz zasięgnąć dodatkowych informacji na temat transpłciowości. Pamiętaj, że nie jesteś sam – wokół jest wiele osób, które doświadczają podobnych zmagań.