Jak zerwać z narcyzem i odbudować siebie po toksycznej relacji?

Jeśli czytasz ten artykuł, to na pewno przeczuwasz już, że Twój partner czy Twoja partnerka przejawiają zachowania, które można zaklasyfikować jako objawy narcyzmu. Sama świadomość w tym wypadku może jednak nie być wystarczająca – związek z narcyzem to relacja pełna niespodzianek, a raczej: pułapek, które zostały zastawione na Twoją pewność siebie. Przejdź z nami przez ten krótki poradnik, by dowiedzieć się, jak zadbać o swoje samopoczucie, bezpieczeństwo, samoocenę i w efekcie: jak zerwać toksyczną relację.

Jak związek z narcyzem wpłynął na Ciebie?

Będąc w związku z osobą o cechach narcystycznych, mogłaś/eś doświadczać różnego typu zachowań, które, niczym sztuczki magiczne, miały rzucić urok na Twoje postrzeganie siebie, relacji z innymi i oczywiście stale wpływać na to, jak postrzegasz „głównego magika”, czyli narcyza. Ponieważ działania tego człowieka miały wpływ na Ciebie przez dłuższy czas, zdążyły odcisnąć mniejsze lub większe piętno w Twoim umyśle. O tych zachowaniach piszemy w artykule „Jak rozpoznać narcyza?” – możesz wrócić do niego, by lepiej zrozumieć mechanizmy działania partnera/partnerki.

Jaki cel ma narcyz?

W dużej mierze działania narcyza mają na celu zdezorientować Cię, obniżyć Twoje poczucie własnej wartości tak, byś nie ufał/a swojej intuicji i emocjom (a w końcu też i ciału, które przyjmuje cały ten stres) i odizolować Cię od osób, które mogłyby racjonalnie pokazać Ci jego toksyczny wpływ. Nie oznacza to, że osoba narcystyczna postępuje w ten sposób świadomie i z premedytacją pragnie Twojego nieszczęścia – to po prostu jej schemat postępowania, który może działać automatycznie w relacji. Niezależnie od intencji skutki działania takiej osoby wywieraja wpływ na Twoje samopoczucie. Możesz więc teraz:

• doświadczać huśtawki nastrojów, która jest reakcją na manipulacje stosowane przez narcystyczną osobę partnerską,
• tłumić frustrację – nie podoba Ci się jakieś zachowanie, ale nie okazujesz gniewu lub obwiniasz się za jego odczuwanie,
• popadać w stany związane z lękiem czy niepokojem, bo np. chcesz odejść, ale jednocześnie bardzo boisz się konsekwencji, jakie to ze sobą według Ciebie niesie,
• sam/sama możesz negować emocje, których doświadczasz, nie wierzyć swoim spostrzeżeniom, mieć wrażenie, że „wariujesz”,
• jednocześnie pragnąć odejść od tej osoby, jak i zbliżyć się do niej jeszcze bardziej,
• czuć się samotna/samotny i opuszczona przez wszystkich – lecz pamiętaj, że to prawdopodobnie tylko efekt wpływu działań narcyza na Ciebie. Zawsze możesz szukać pomocy, czy to wśród swoich bliskich, przyjaciół, czy wśród profesjonalistów.

Będąc w takim niestabilnym stanie, możesz być szczególnie uwrażliwiona/uwrażliwiony na to, jak osoba narcystyczna zareaguje na wieść o zerwaniu i jak będzie się zachowywać w kolejnych dniach i tygodniach po nim. Ważne jest więc, by przygotować się na to, co nastąpi i nie pozwolić na wystawianie się na oddziaływanie odurzającego, toksycznego czaru narcystycznego umysłu.

Co robi narcyz, kiedy odchodzisz?

Rozstanie to duże cierpienie emocjonalne dla obu stron, zarówno zrywającej, jak i tej, która tę wieść przyjmuje. Niezależnie od powodu zerwania, razem z ulgą doświadczysz też smutku, żalu, złości, tęsknoty za bliską osobą czy poczucia winy. To normalne i przez taką karuzelę przechodzi każdy z nas. Niezależnie od tego, czy zerwanie wychodzi z Twojej inicjatywy, czy zainicjował je narcyz, możesz być narażona/narażony na skrajne zachowania z jego strony.

Kolejność tych działań będzie różna, ale ich bazą jest klasyczna zabawa w ciepło-zimno. Może zacząć się od prób przeinaczania faktów, negowania Twoich emocji, a nawet prób przestraszenia Cię – spodziewaj się tutaj wyciągania wszystkich Twoich słabości i „przewinień”. Takie zachowanie ma na celu zbicie Twojej samooceny do stanu, w którym znów przestaniesz ufać sobie i zawierzysz narcyzowi.

Jeśli „wersja zimna” nie zadziała, spodziewaj się zmiany taktyki na love bombing. Rozpoznasz ją po płomiennych wyznaniach miłości i próbach nakłonienia Cię do powrotu, polegających na:

• obiecywaniu zmiany,
• robieniu niesamowitych rzeczy dla Ciebie,
• dokonywania nieproszonych poświęceń,
• zjawiania się nagle w środku dnia w pracy lub pod domem z bukietem kwiatów lub innym prezentem,
• w przypadku związków na odległość: możesz otrzymać telefon, że prawie-ex-partner/ka jest właśnie na lotnisku/w pociągu/w aucie i niedługo u Ciebie będzie.

Spodziewaj się, że narcyz nagle przypomni sobie, że Twój ulubiony gatunek muzyczny to portugalskie fado, choć do tej pory dostawałaś/łeś od niego jedynie płyty niszowych amerykańskich raperów. Osoby, które uwierzyły w tego rodzaju „przedstawienie”, wiedzą, że tak zwany miesiąc miodowy trwa jakiś czas, a potem wszystko wraca do narcystycznej normy.

Jak zakończyć związek z narcyzem i odbudować siebie?

Jeśli przeczytałaś/przeczytałeś pierwszą część artykułu, to w tym miejscu wiesz już, że jesteś w sytuacji, w której dwa główne problemy, które napędzają się wzajemnie to:

• fakt, że jesteś osobą w kryzysie emocjonalnym, która prawdopodobnie przeżywa silne emocje, które być może nie do końca dobrze rozumie, czuje się przytłoczona nimi, nie do końca sobie ufa. Możesz doświadczać nawet PTSD, czyli zespołu stresu pourazowego,
• fakt, że po drugiej stronie jest osoba, która sprawnie wykorzystuje Twoją słabość do swoich celów i najpewniej robi to, nie patrząc na koszty.

Nie jest to łatwa sytuacja, ale nie jest to też sytuacja bez wyjścia. To, że czytasz ten tekst, oznacza, że jesteś już kilka kroków do przodu w procesie zerwania z narcyzem i powrotu do siebie. Nawet chwilowe poczucie winy jest warte tego, że odbudujesz swoje wnętrze, wrócisz do zdrowia i będziesz panią czy panem swojego nowego życia. Ten artykuł nie zastąpi Ci pomocy specjalisty, ale poniższe porady mogą pomóc Ci w odnalezieniu właściwego kierunku.

Zerwij kontakt i daj sobie czas

Totalne zerwanie kontaktu z narcyzem jak najszybciej po rozstaniu to najczęściej podstawa, by móc rozpocząć proces rzeczywistego zdrowienia. Zazwyczaj nie da się zerwać z narcyzem bez ucinania kontaktu. Dopóki tego nie zrobisz, ta osoba będzie nadal wywierać na Ciebie wpływ – od podejmowania prób kontaktu po rozpaczliwe posty w social mediach. Może też kontaktować się z Twoją rodziną i znajomymi – możesz ich uwrażliwić na to, żeby odrzucali te próby. W skrajnych przypadkach, jeśli poczujesz się nękana/nękany, zgłoś sprawę na policję.

Po zerwaniu kontaktu z narcyzem nie będziesz narażona/narażony na jego zachowania, ale ślady, które zostawiły miesiące czy lata jego wpływu, mogą być teraz szczególnie bolesne. Wahania nastrojów po rozstaniu to normalna sytuacja, a Ty doświadczasz dodatkowych obciążeń. Nie wahaj się korzystać w tym czasie z pomocy psychologicznej czy wsparcia lekarza psychiatry. Jeśli doskwierają Ci objawy z ciała, udaj się do lekarza pierwszego kontaktu, który oceni, czy nie trzeba wdrożyć dodatkowego leczenia. Daj sobie tyle czasu, ile potrzebujesz, na dojście do siebie.

Czas po rozstaniu przypomina okres żałoby po śmierci kogoś bliskiego. Przeżywamy wtedy podobne emocje: od zaprzeczenia, przez złość, tęsknotę, żal, smutek – niektóre z nich mogą zdarzać się nam, nawet gdy jesteśmy już w fazie akceptacji sytuacji. Każde z tych uczuć jest ważne i warto je przeżyć bez tłumienia i oceniania. W końcu jednak mijają, a osoba po rozstaniu może iść dalej i budować kolejne relacje.

Zabezpiecz się i pozwól sobie pomóc

Po zerwaniu możesz poczuć, że żałujesz tej decyzji i pragniesz (najlepiej natychmiast) wrócić do narcystycznego partnera/partnerki. To całkowicie normalne – gdy tracimy bliską osobę, nawet taką, która była dla nas niedobra, tracimy też istotny bodziec, dzięki któremu wydzielały się hormony związane z przyjemnością i bliskością. Warto zabezpieczyć się zawczasu i na tę okoliczność przygotować sobie „zestaw ratunkowy”. Może być to na przykład lista z wypisanymi, racjonalnymi argumentami przeciw powrotowi do byłej osoby partnerskiej. Zadbaj też o kontakt z bliskimi, z którymi będziesz mógł/mogła porozmawiać w chwili słabości. Nie obawiaj się prosić o pomoc i korzystać też z rad i możliwości psychologów.

Rozpoznawaj swoje potrzeby

Jeśli Twój związek był toksyczny, mogło w nim dochodzić do negowania Twoich potrzeb i emocji. Wskutek tego teraz możesz mieć trudność z nazywaniem uczuć i określaniem tego, co jest dla Ciebie dobre, przyjemne, a co tak naprawdę Cię nie cieszy albo co Cię denerwuje. Możesz wykorzystać czas regeneracji na głębokie poznawanie siebie – określać na nowo swoje ulubione rzeczy, aktywności i przyjemności, ustalać nowe zasady gry oparte na tym, co dla Ciebie ważne. To dobry moment na czytanie poradników, podejmowanie wyzwań rozwojowych i próbowanie nowych rzeczy. Jeśli uznasz, że potrzebujesz psychoterapii, może ona stanowić dobrą bazę do nowego obrazu siebie, który właśnie kreujesz.

Dbaj o siebie ze zdwojoną mocą

Po rozstaniu z narcyzem możesz czuć się słabo, zarówno psychicznie, jak i fizycznie. To czas, by przyjrzeć się swoim potrzebom (co wiesz już z powyższego akapitu), ale i zdrowiu. Być może Twoje ciało wymaga gruntownego przeglądu i należy zabrać je do lekarza, który zrobi badania i zaleci odpowiednie leczenie. Może też potrzebujesz chwilę spędzić na zwolnieniu lekarskim – to również jest całkiem na miejscu! Odpoczynek i poświęcenie czasu na przyjemności to część regeneracji, a ta z całą pewnością teraz Ci się przyda.

Jeśli zdecydujesz się na kontakt z psychiatrą i/lub z psychologiem, możesz poruszyć temat PTSD, czyli zespołu stresu pourazowego. Jego objawy często manifestują się somatycznie, na przykład przez problemy związane z układem pokarmowym czy układem krążenia.

Dlaczego nie warto wracać do narcyza?

To bardzo prawdopodobne, że Twoja ex-partnerka czy ex-partner, w trakcie lub po rozstaniu będzie podejmować wysiłki, by znów przyciągnąć Cię do siebie. Pierwszym powodem, dla którego nie warto jednak dawać się zwodzić obietnicom i love bombingowi, jest to, że z dużą dozą pewności możesz założyć, że nic się nie zmieni. Gdy tylko opadnie kurz i narcyz poczuj się pewnie, wróci do swojego stałego repertuaru zachowań – szczególnie jeśli to nie pierwszy raz, gdy się rozstajecie. Drugim powodem, ważniejszym dla Twojego osobistego szczęścia i dobrostanu, jest to, że najpewniej ta relacja, w której jesteś, wywarła już na Ciebie niekorzystny wpływ i potrzebujesz regeneracji, by odzyskać siebie. Przeprowadzenie tego procesu z dala od toksycznych zachowań będzie łatwiejsze i skuteczniejsze. Nawet jeśli jeszcze kiedyś wejdziesz związek z tą czy inną osobą o narcystycznym rysie, będziesz w stanie reagować zawczasu i stawiać granice, chroniąc siebie w zdrowy sposób.