Seksualność jest niezwykle istotną sferą życia człowieka, a sam popęd seksualny jednym z najbardziej pierwotnych popędów naszego organizmu. Na sferę tą wpływają biologia, środowisko w jakim się wychowaliśmy, wiedza jaką zdobyliśmy dorastając, nasze przekonania i filozofia życia. Wpływa też na nią sposób w jaki mówimy o seksie – nasze narracje i historie o seksualności, o tym co wolno, a czego nie wolno, co jest normalne, a co dysfunkcyjne, mogą istotnie wpływać na nasz stopień zadowolenia ze swojej aktywności seksualnej, na to w jaki sposób realizujemy się w tej sferze i jakie ograniczenia na siebie nakładamy. Nic dziwnego zatem, że temat definicji i znaczeń jakie ze sobą niosą, jest tak istotny dla pracy z osobami które doświadczają utraty kontroli nad swoimi zachowaniami seksualnymi.
DEFINICJA UZALEŻNIENIA OD SEKSU
Według zwolenników tej definicji uzależnienie od seksu jest fenomenem podobnym do innych form uzależnień (np. od alkoholu czy papierosów), w których to uzależniony ma patologiczny związek z substancją lub zachowaniem, w tym przypadku – seksualnym. Ponadto, utrzymuje się, że uzależnieni od seksu są wobec tego zachowania bezsilni i że stracili kontrolę nad wyrażaniem swojej seksualności, co definiuje ich jako uzależnionych. Osobą uzależnioną nie jest się na określony czas – to tożsamość, którą ludzie w tradycyjnych programach leczenia przypisują sobie na całe życie. Z ich punktu widzenia, uzależnienie od seksu postrzegane jest jako przewlekła choroba i zaburzenie, a sama osoba uzależniona jest podatna na nawroty. W związku z tym zalecana jest abstynencja seksualna – całkowita abstynencja na okres (zależnie od metody) od 3 miesięcy do 2 lat, lub częściowa abstynencja, dotycząca jedynie zachowań które uzależniony, bądź jego terapeuta, określił jako nałogowe.
DEFINICJA NIEKONTROLOWANEGO ZACHOWANIA SEKSUALNEGO
Douglas Braun-Harvey w artykule naukowym z 2014 roku definiuje niekontrolowane zachowanie seksualne (OCSB) jako „problem zdrowia seksualnego, w którym mimowolne impulsy seksualne, myśli i zachowania danej osoby są przez nią odczuwane jako znajdujące się poza kontrolą”. Braun-Harvey postrzega niekontrolowane zachowanie seksualne jako problem sfery seksualności, a nie jako zaburzenie seksualne lub chorobę. Ponadto, dr Neil Cannon twierdzi, że w niekontrolowanych zachowaniach seksualnych często nie chodzi o sam seks, lecz raczej o nieprzepracowane kwestie traum/nadużyć seksualnych, nieleczone problemy zdrowia psychicznego, nierozwiązane kwestie związków oraz problematyczne nawyki.
DEFINICJA KOMPULSYWNYCH ZACHOWAŃ SEKSUALNYCH
Obowiązującą od niedawna definicją, która znalazła swoje odzwierciedlenie w oficjalnej klasyfikacji chorób i zaburzeń ICD-11 jest termin „kompulsywne zachowania seksualne”.
Zachowania te „charakteryzują się uporczywym wzorcem niepowodzenia w kontrolowaniu intensywnych, powtarzających się impulsów lub popędów seksualnych, co skutkuje powtarzającymi się zachowaniami seksualnymi. Objawy mogą obejmować powtarzające się czynności seksualne, które stają się centralnym punktem życia osoby, do tego stopnia, że zaniedbuje ona swoje zdrowie i opiekę osobistą lub inne zainteresowania, czynności i obowiązki; liczne bezskuteczne próby znacznego ograniczenia powtarzających się zachowań seksualnych; oraz kontynuowanie powtarzających się zachowań seksualnych pomimo niekorzystnych konsekwencji lub czerpanie z nich niewielkiej lub żadnej satysfakcji. Wzorzec niemożności kontrolowania intensywnych, seksualnych impulsów lub popędów i wynikających z nich powtarzalnych zachowań seksualnych przejawia się przez dłuższy czas (np. 6 miesięcy lub dłużej) i powoduje wyraźny dystres lub znaczne upośledzenie w osobistym, rodzinnym, społecznym, edukacyjnym, zawodowym lub innym ważnym obszarze funkcjonowania. Niepokój, który jest całkowicie związany z ocenami moralnymi i brakiem akceptacji dla impulsów, popędów lub zachowań seksualnych nie jest wystarczający do spełnienia tego wymogu.” Choć termin ten klasyfikując utratę kontroli nad seksualnością jako zaburzenie seksualne wpisuje się w sposób rozumienia który często posiadają osoby definiujące siebie jako „uzależnione od seksu”, występują w nim istotne różnice w stosunku do tradycyjnego rozumienia tego fenomenu. Przede wszystkim, wyklucza się z niego parafilie (często osoby cierpiące z powodu innych zaburzeń seksualnych definiują siebie jako seksoholicy) i uzależnienie od seksu definiowane jedynie na podstawie własnych przekonań religijnych i światopoglądu. Ten sposób postrzegania problemu wyklucza również typowe dla uzależnień założenia takie jak: występowanie tolerancji, objawów odstawienia i abstynencji.
ZNACZENIE I WPŁYW JĘZYKA NA TERAPIĘ UZALEŻNIENIA OD SEKSU I NIEKONTROLOWANEGO ZACHOWANIA SEKSUALNEGO
Niektórzy teoretycy w dziedzinie psychoterapii uważają, że język używany do opisywania, oceny, diagnozowania i leczenia kompulsywnych zachowań seksualnych jest tak samo ważny, jak podejście i metody pracy nad nimi. Twierdzą też, że poglądy i przekonania wplecione w styl języka charakterystycznego dla danego podejścia wpływają na to, jak terapeuta, klient, a nawet społeczeństwo, rozumieją i odnoszą się do zjawiska kompulsywnego zachowania seksualnego. Na przykład, Bill Herring wyjaśnia, że współczucie, akceptacja i zrozumienie względem utraty kontroli nad zachowaniami seksualnymi zwiększa się w związku ze wzrostem świadomości społecznej i rosnącej liczby osób będących bezpośrednio lub pośrednio dotkniętych tym problemem. Twierdzi on, że „staje się to niemal powszechnie uznawane, że kompulsywne zachowanie seksualne może dosłownie zniszczyć życia ludzi, którzy są zasadniczo moralni, rozważni i zaangażowani”. Herring twierdzi też, że łatka „uzależniony” może być trudna do przyjęcia przez osoby angażujące się w kompulsywne zachowania seksualne, ponieważ bycie postrzeganym jako „uzależniony” jest wstydliwe lub przykre: utożsamianie się z uzależnieniem może być wykorzystywane jako pretekst do złego zachowania, a pogląd, że trzeźwość wymaga całkowitej rezygnacji ze wszystkich uzależniających zachowań (np. niepodejmowanie jakichkolwiek aktywności seksualnych) nie jest w uzdrawianiu tej sfery życia pomocny. Dodatkowo sprawę komplikować może fakt, że nie każda osoba, która podejmuje zachowania powiązane z uzależnieniem od seksu (np. korzystanie z usług pracownic seksualnych, oglądanie pornografii, ryzykowny lub anonimowy seks, itp.) faktycznie utraciła kontrolę nad sferą seksu. Nierzadko są to decyzje które niosą za sobą negatywne konsekwencje, nie są to jednak zachowania związane z utratą kontroli nad impulsami seksualnymi.
PODSUMOWANIE PRZEMYŚLEŃ NAD TERAPIAMI UZALEŻNIENIA OD SEKSU I NIEKONTROLOWANYCH ZACHOWAŃ SEKSUALNYCH
Herring w swojej pracy wnioskuje, że bez względu na to, jak dana osoba postanowi określić swoje kompulsywne zachowanie seksualne, to zaakceptowanie trudności przeżywanych w związku ze swoją aktywnością seksualną i zwrócenie się po pomoc jest najważniejszym aspektem powrotu do zdrowia. Równie ważne dla wyzdrowienia danej osoby jest, by szczerze i otwarcie odniosła się do tego problemu – ponieważ na sposób pracy nad czymś wpływ może mieć to, jak się ten fenomen określa i nazywa. W rezultacie, osobiście pracuję z zachowaniem seksualnym, które dla mojego klienta wydaje się być poza kontrolą, jako z potencjalnym symptomem ważniejszej i leżącej u podstaw problemu przyczyny, która, jeśli odpowiednio potraktowana i określona, wraz ze zwróceniem się ku zdrowej seksualności, może prowadzić do większej przyjemności, spełnienia i uporządkowania swoich seksualnych i intymnych relacji.
Adrian Sztobryn
Na podstawie:
https://icd.who.int/browse11/l-m/en#/http://id.who.int/icd/entity/1630268048
Na Rozdrożu 